De Johanne Oporino deque Alcorani editione principe Latina

Alcorani editio princeps Basiliensis

Non piget hac in symbola virum in memoriam revocare, cuius nomen ὀπώραν sive autumnum servat. Johannes Oporinus – vulgo Herbst – (a. 1507° natus obiit mortem a.1568°) fuit typographus Basiliensis. Quo de viro afferam nihil nisi quae in exiguas pagellas contraxerunt auctores articulorum et in vicipaedia et in lexico Historico Helvetico divulgatorum ac quae in Alcorani editione principe legi.

Studiis litterarum Basileae Argentoratique cultis Oporinus linguam et Latinam et Graecam callens in Johannis Frobenii officina typografica munere correctoris functus est eodemque tempore Ciceronis linguam in schola Latina Basiliensi docuit. Artes quoque medicas Oporinus attigit primum illius Paracelsi amanuensis munus explens, tum insuper in patriae suae universitate studia artium medicarum complens. Etiam per aliquot annos linguam Graecam in universitate Basiliensi docuit. Summatim: Oporinus fuit homo humanissimus non parvo ingenio.

Anno 1542° Oporinus propriae officinae typograficae se dedicavit. Inter libros ab illo impressos opera saltem duo notanda, immo laudanda sunt: Primum Andreae Vesalii opus maximum „De corporis humani fabrica septem libri“ magno sumptuum et laborum impendio anno 1543° editum, tum eodem anno Alcorani Latina editio princeps – scilicet omnino primus totius orbis terrarum Alcoran a typographo impressus et divulgatus. Quod opus imprimi magistratus Basilienses prohibebant. Intercessione autem a Martino Luthero Philippoque Melanchthone factâ patuit via ad Machumetis vocem imprimendam. Basiliensis Alcorani editor fuit Theodorus Bibliander theologus, qui translationem Latinam mediaevalem a Roberto Retenensi Anglo et Hermanno Dalmata Toleti in urbe Hispanica confectam retractavit ac typis mandavit.

Codicem Saracenorum divinas leges amplectentem quasi reformationis aetate gentibus Europaeis religionis causa tumultuantibus et Turcis imminentibus prodiisse Basileae in urbe memoratu dignum est.

Alcorani editioni principi adiunctae sunt refutationes. Melanchthon in praemonitione ad Christianum lectorem conversâ Alcorani doctrinam superstitionem tam furiosam quam insanam iudicat. „Ut abominamur“ inquit, „Aegyptias superstitiones, Corybantum tympana, aut baccharum ululatus: sic Mahometi deliria abominanda sunt, quia pariter sunt extra prophetarum et apostolorum verbum ac doctrinam.“ Videmus ergo Christianis lectoribus una cum Machumetis voce non pauca alexipharmaca supeditata esse, quae venenum haereticum repellerent.

Operae quoque pretium est legere, quomodo Theodorus Bibliander Alcorani editor publicationem suam defenderit. „Primo ostendam“ inquit „etsi Machumetanae doctrinae codex, quem Arabes vocant Alcoran, eiusque sectatorum libri plurima contineant falsa, impia, blasphema, non tamen propterea non legendos esse, neque publicationem eorum librorum labefactare Ecclesiam. Deinde indicabo, cognitionem doctrinae et rerum gestarum factionis Machumeticae, multiplicem utilitatem afferre Christianis hominibus, praesertim nostra tempestate. Nam si nihil esset legendum, nisi ab omni mendacio et corruptela impietatis remotum, et divinae scripturae per omnia quadrans, pessime facerent homines Christiani, qui gentilium philosophorum et poetarum libros toties transscribunt, et in privatis atque publicis ecclesiarum bibliothecis reponunt, eosque studiose legunt, et pueris in scholis interpretantur: qui certe non minorem continent docentque impietatem, si quis illis magistris uti velit, quam Alcoran Machumeticus. Nam vel Deum prorsus negant, quem natura ipsa cunctis hominibus esse demonstrat, vel in ea re haesitant, vel plures deos adeoque innumeros fabricantur. Et quibus numen atque divinitatem affingunt, eisdem attribuunt non dico probis hominibus indigna, sed in nullo vilisimo humuncione ferenda in civitate bene instituta. Ut interim taceam, quod plerique corporum resurrectionem animaeque immortalitatem, et praemia, et supplicia malorum aeterna post hanc vitam negant et irrident. Quae persuasio ubi mentem hominis occupavit, tam longe ab omni officio et humanitate abducit, ut nulla fera, nulla venenatissima bestia saevior et nocentior existat, quam homo homini. Quae omnia quantumvis impius Machumet oppugnat.“ Cetera quoque, quae Theodorus Bibliander in sua apologia pro Alcorani editione exaravit, legitur non sine magno fructu.

Quid deinde? Ex his rebus quid colligamus? Alcorani editio, quae ex Oporini typographica officina prodiit, dat documentum cuiusdam controversiae fructuosae ac insuper pacificae inter sectatores religionum, quae „monotheon“ vocitantur. Una cum Theodoro Bibliandro concludere velim, qui sententiam priscam minime neglegendam affert: „Omnia legite, quae bona sunt, tenete!“