Huius disputatiunculae pellicula in tutubulo (vulgo youtube)
exhibetur. Noli dubitare premere hic! Pro erroribus mendisque, quibus ex tempore Latine loquens succubui, iam in
antecessum veniam peto. Visne legere soliloquium exscriptum et quibusdam
additamentis exornatum? Hac in pagella parumper maneas!
- - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Salvete omnes! Cari exspectatique huc venistis. Mihi nomen
est Beatus Salodurensis. Hodie denuo consilium est quaedam referrre vel potius
paucula adumbrare de quodam loco Salodurensi, qui haud una de causa dignus est
commemoratu.
Ad proximas quidem
disputatiunculas habendas quosdam angulos publicos Salodurenses adii, hodie
autem in loco domestico versor – nempe in diaetae nostrae culina. Ne me
perperam intellegatis, sodales: Longissime absum, ut hanc culinam locum
commemoratu dignum dicam! Nihilominus mihi persuasum est in culina qualibet res
quasdam inveniri haud indignas, quae inspiciantur.
Spectate, vos amabo! Quid hoc
est? Quomodo haec duo instrumenta coquinaria Latine dicuntur? Sunt tabellae vel
potius laminae metallicae sescentis dentulis eximiis instructae. Haec lamina
maior caseo terendo servit. Eccum caseum Italicum Parmensem, quem nunc quidem
ope huius instrumenti terere vel radere possum. Haec autem lamina minor servit aromatibus
terendis vel radendis. Eccam videatis, sultis, hanc nucem moschatam! Est aroma
suaviter fragrans, quod quidem aroma ope huius lamellae dentatae facile potest
radi. Ergo non mirum est, quod a verbo radendi nomen huius instrumenti
derivatum est. Namque haec lamina Latine radula dicitur.
Vocem, quae est radula, hocce
in libro, cuius index est «Orbis Sensualium Pictus», offendi. Quem enim librum
a Johanne Amos Comenio fabre exaratum hisce diebus non semel tantum evolvere
soleo. Comenius enim sane est auctor haud contemnendus. Floruit saeculo decimo
septimo. Natus est in Moravia, sed propter calamitates belli triginta annorum
coactus est patriam effugere et peregre vitam degere. Fuit Comenius theologus,
imprimis autem fuit nomen magnum, ne dicam: gravissimum nomen in re publica
paedagogica quae dicitur.
Ut res evadant clariores,
exemplum affero. Evolvamus librum! Ecce capitulum, cuius index est «coquinaria»!
A sinistra parte culina cum rebus coquinariis depingitur: Ecce! Depinguntur
focus, ollae, cacabi, sartagines, pátinae, catíni et ita porro. Eccam hic
videatis radulam nostram numero «15« notatam! Ad unamquamque rem numerus
adscriptus est. A dexta res depictae verbis nominantur et explicantur – hic Latine,
illic sermone vernaculo. De radula nostra scriptum est hoc: «[Coquus] elixa
condit aromatibus, quae [...] radulâ terit.» Quibus ex dictis Comenium calamum
simplicissimum puerisque accomodatum adhibere cognoscimus. Neque quicquam in
pueris docendis est gratius perspicuitate orationis! Nonne?
Rogatur nunc, quomodo Comenius
doctrinam suam fundaverit. Evolvamus praefationem! Hic – scilicet in
praefatione – Comenius rationes suas docendi aperit et sane luculenter quidem.
Excerpere velim, nisi piget, quasdam sententias easque quidem praecipuas:
«Sensualia», ait Comenius,
«recte praesententur sensibus, ne capi non possint.» Qua ex sententia
sequitur illud, quod in linguis docendis quasi est fundamentum: scilicet ut
verba cum rebus coniungantur! Namque, ut rectissime ait Comenius, «in intellectu nihil est, nisi prius fuerit
in sensu.» Neque enim quicquam absurdius est quam ut vocabulum, quod est
radula, memoriae mandemus, quin rem teneamus, quin perspiciamus, quid sit
radula, quin nostris ipsorum oculis rem intueamur!
«Notum enim est», ait Comenius, «pueros (ab ipsâ propemodum infantiâ) picturis delectari oculosque his
spectaculis libenter pascere.» Recito quoque, nisi piget, aliam sententiam,
quam colore subduxi rubro: «Sensûs enim
(aetatulae primae duces potissimi, quippe ubi mens ad abstractum rerum
contemplationem nondum se elevat) obiecta sua semper quaerunt, absentibus illis
hebescunt, taedioque sui huc illuc se vertant; praesentibus autem objectis suis
hilarescunt.»
Quibus ex dictis patet
rationes docendi a Comenio adhibitas etiam apud nos, qui Linguam Latinam et
discimus et docemus, valere. Quidquid discitur et docetur, semper clarum,
distinctum, manifestum sit! Claritas autem contingit, cum verba cum rebus
coniunguntur – sive res nominatae discipulis in picturis ostenduntur, sive res
ipsae oculis praesentantur – veluti haec radula! Bene.
Antequam huic disputatiunculae
finem imponam, hocce adicere velim: «Orbis Sensualium Pictus» sane est «encyclopaediola»,
si Comenii verbo uti mihi licet. Hanc enim «encyclopaediolam» evolvere idem est
ac orbem terrarum saeculi decimi septimi peragrare et vitam cotidianam cultumque
civilem tunc temporis vigentem cognoscere. Comenius nos per omnia ducit, nobis
omnia ostendit, nobis omnia nominat. Invisimus lanionem, fabrum scriniarium,
fabrum murarium, lignarium, figulum, tonsorem; omnia de bestiis, de pecudibus,
avibus comperimus, omnia de culinis, balneis, horologiis sescentisque aliis de
rebus discimus. Ad summam: Comenius reapse mundum totum nobis dono dedit, dedit
nobis dono nomen radulae sescentaque alia vocabula. Ante omnia autem ille
eruditus Moravus nobis methodum praebuit tam prudentem quam utilem et
frugiferam.
Bene. Haec hactenus. Doleo, sed nunc est tempus finis faciendi. Mox
autem denuo Salodurum conveniemus ad confabulandum de rebus Salodurensibus. Bene
valete!
